1. Zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej ⁽¹⁾ podczas zbioru, transportu i składowania płodów rolnych należy: 

• stosować wskazania podane w instrukcjach obsługi przy eksploatacji maszyn rolniczych i innych z napędem;
• stosować silniki elektryczne o odpowiednim do warunków pracy stopniu ochrony; minimalna odległość układu napędowego od stert, stogów i budynków o konstrukcji palnej powinna wynosić 5 m;
• ustawiać silniki spalinowe na podłożu niepalnym, w odległości co najmniej 10 m od stert, stogów lub budynków o konstrukcji palnej;
• zabezpieczać urządzenia wydechowe silników spalinowych przed wylotem iskier;
• zapewnić możliwość ewakuacji ludzi i sprzętu;
• przechowywać niezbędne materiały pędne, w ilości nieprzekraczającej dobowego zapotrzebowania, w zamkniętych nietłukących się naczyniach, w odległości co najmniej 10 m od punktu omłotowego i miejsc występowania palnych płodów rolnych;
• wyposażyć miejsca omłotów, stertowania i kombajnowania w gaśnice oraz w razie potrzeby w sprzęt służący do wykonywania pasów ograniczających rozprzestrzenianie się pożaru.

2. Palenie tytoniu przy obsłudze sprzętu, maszyn i pojazdów podczas zbiorów palnych płodów rolnych oraz ich transportu nie jest dopuszczalne.

3. Używanie otwartego ognia i palenie tytoniu w odległości mniejszej niż 10 m od    punktu omłotowego i miejsc występowania palnych płodów rolnych nie jest dopuszczalne.

4. Strefa pożarowa sterty lub stogu z palnymi produktami roślinnymi nie powinna przekraczać:

• powierzchni 1.000 m² lub
• kubatury 5.000 m³.

5. Przy ustawianiu stert, stogów i brogów należy zachować co najmniej następujące odległości:

6. Wokół stert i stogów należy wykonać i utrzymać powierzchnię o szerokości co najmniej  2 m w odległości 3 m  od ich obrysu pozbawioną materiałów palnych.

7. Produkty roślinne należy składować w sposób uniemożliwiający ich samozapalenie. W przypadku konieczności składowania produktów niedosuszonych należy okresowo

    sprawdzać ich temperaturę.

8. Wypalanie słomy i pozostałości roślinnych na polach w odległości mniejszej niż 100 m od zabudowań, lasów, zboża na pniu i miejsc ustawienia stert lub stogów bądź w sposób powodujący zakłócenia w ruchu drogowym, a także bez zapewnienia stałego nadzoru miejsca wypalania, nie jest dopuszczalne.

Wyposażenie obiektów w podręczny sprzęt gaśniczy

1. Obiekty powinny być wyposażone w gaśnice przenośne spełniające wymagania  Polskich Norm będących odpowiednikami norm europejskich (EN) dotyczących gaśnic lub w gaśnice przewoźne.

2. Rodzaj gaśnic powinien być dostosowany do gaszenia tych grup pożarów, które mogą wystąpić w obiekcie:

• A - materiałów stałych, zwykle pochodzenia organicznego, których normalne spalanie zachodzi z tworzeniem żarzących się węgli;
• B - cieczy i materiałów stałych topiących się;
• C - gazów;
• D - metali;
• F - tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych.

3. Jedna jednostka masy środka gaśniczego 2 kg (lub 3 dm³) zawartego w gaśnicach powinna przypadać, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach szczególnych:

·         na każde 100 m² powierzchni strefy pożarowej w budynku, niechronionej stałym urządzeniem gaśniczym:

o   zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V,

o   produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego ponad 500 MJ/m²,

o   zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem;

·         na każde 300 m² powierzchni strefy pożarowej niewymienionej w pkt 1, z wyjątkiem zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV.

4. Miejsce omłotów, niezależnie od wymaganych gaśnic, powinno być wyposażone w pojemnik z wodą o objętości co najmniej 200 dm³, przygotowany do wykorzystania w celach gaśniczych przy użyciu wiadra lub w inny równorzędny sposób.

5. Gaśnice w obiektach powinny być rozmieszczone:

6. Przy rozmieszczaniu gaśnic powinny być spełnione następujące warunki:

• odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek, do najbliższej gaśnicy nie powinna być większa niż 30 m;
• do gaśnic powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m.

Jak zapobiegać pożarom kombajnów ?

Kombajn zbożowy jest maszyną złożoną, której pewne elementy należą do łatwo palnych. Pracuje w warunkach dużego zapylenia, szczególnie sprzyjającego powstawaniu pożarów , wymaga zatem niezwykłej ostrożności obsługującego i bezwzględnego  przestrzegania  przepisów przeciwpożarowych/

Źródłem  pożaru  podczas  eksploatacji kombajnu mogą być;

• przedział silnikowy,
• instalacja elektryczna,
• instalacja hydrauliczna,
• ruchome elementy mechaniczne,
• układ paliwowy.

Powstanie pożaru związane jest najczęściej   z   niewłaściwą   konserwacją,  naprawą bądź obsługą. Z przeprowadzonych badań wynika, że najczęstszym miejscem pożaru jest :

• komora silnikowa  - 76,0 %,
• młocarnia               - 11,9 %,
• kabina                    - 3,9 %,
• inne miejsca           - 8,2 %.

Przedział silnikowy wymaga szczególnej  uwagi  przy  przeglądach  codziennych. Zarówno silnik, jak i jego otoczenie powinny być dokładnie oczyszczone sprzężonym powietrzem z pyłu  i innych zanieczyszczeń, a miejsca zaoliwione lub zabrudzone smarem, wytarte.

Przestrzeń pod silnikiem należy dodatkowo przemywać wodą pod ciśnieniem przy uprzednim zdemontowaniu pokrywek z podłogi silnikowej. Warstwa plew, zalanych wskutek przecieków olejem, stanowi łatwo zapalny materiał, trudny do ugaszenia.

Poważne zagrożenie pożarowe stanowi zapowietrzony odpowietrznik skrzyni korbowej. Szczegółowej uwagi wymaga kolektor wydechowy  silnika,  który  należy  czyścić  nawet podczas przerw w pracy i sprawdzać stan jego szczelności. Instalacja elektryczna kombajnu jest bezpieczna, pod warunkiem utrzymania jej w należytym stanie.

Z analizy pożarów wynika jednak, że zwarcie w instalacji elektrycznej jest w 80 % przyczyną pożarów.

 

Poprawna  obsługa  instalacji  elektrycznej sprowadza się do:

• utrzymania należytej czystości  pod pokrywą akumulatora,
• kontroli przewodów (stan izolacji),
• usuwania ewentualnych luzów na zaciskach akumulatorów,  rozrusznika  i  alternatora, jak  również  na pozostałych  zaciskach instalacji elektrycznej,
• właściwej konserwacji  (oczyszczenie zacisków akumulatorów i nałożenie smaru stałego),
• oczyszczenia sprężonym powietrzem  wyłącznika głównego akumulatorów, alternatora i rozrusznika,
• oczyszczenia  przewodów  i  innych  urządzeń elektrycznych z oleju, smaru i innych zanieczyszczeń,
• niezwłocznego  usunięcia   zauważonych uszkodzeń instalacji elektrycznej i kolektora wydechowego,
• stosowanie oryginalnych bezpieczników.

           
Układ hydrauliczny może być źródłem pożaru w przypadku niewłaściwej eksploatacji lub obsługi. Do spuszczania oleju ze zbiornika, należy używać lejka z wężem gumowym. Zapobiega to zalaniu bocznej powierzchni kombajnu. Każde  rozlanie  lub  przeciek  oleju  wskutek nieszczelności układu hydraulicznego, w połączeniu z plewami i kurzem, stwarza  duże niebezpieczeństwo powstania pożaru. Z  tego  względu  wszystkie  zauważone  nieszczelności  układu  powinny  być  usunięte, a zaoliwione miejsce wytarte do słucha.

W  przypadku  konieczności  naprawy  przez spawanie  uszkodzonych  elementów  układu hydraulicznego, należy je wymontować, a roboty spawalnicze wykonywać w bezpiecznej odległości od kombajnu. Poważne zagrożenie pożarowe może stanowić pompa hydrauliczna. Przy  zbyt silnie napiętych pasach napędowych niekiedy występuje zjawisko zatarcia ułożyskowania pompy, a w jego następstwie nadmierny wzrost temperatury i zapalenie się oleju. Właściwie napięte pasy klinowe powinny się uginać o 10 - 15 mm pod działaniem siły  4 kG(4N).

Układ paliwowy wymaga kontroli w czasie eksploatacji kombajnu. Do podstawowych czynności należy sprawdzenie szczelności i stanu przewodów. W przypadku zauważenia nieszczelności należy je bezwzględnie usunąć, a miejsca zalane olejem napędowym  wytrzeć do sucha. Napełniania  zbiornika  paliwa  należy  dokonywać wprost z dystrybutora, w innych przypadkach niezbędne jest stosowanie odpowiedniego lejka. szczególną uwagę należy  zwracać  na napełnianie zbiornika  przy  zamontowanej pokrywie akumulatorów.

Pracujące elementy mechaniczne kombajnu  mogą  stanowić  zagrożenie  pożarowe w przypadku niewłaściwej ich obsługi  tj. nieprawidłowej regulacji, niedostatecznego smarowania, lub niewłaściwego sterowania. Przeprowadzone badania wykazały, że pożary wywołane  przez  zatarcie  urządzeń  mechanicznych  stanowią   5.5 %  wszystkich  pożarów kombajnów.

Podczas  codziennej  obsługi  konieczne  jest sprawdzenie  stanu  prawidłowego  napięcia pasów klinowych. Nieprawidłowości w tym względzie mogą być powodem ich poślizgu co prowadzi do nadmiernego wzrostu temperatury, a w efekcie do powstania pożaru. Każdorazowo  przed  rozpoczęciem  pracy wskazane jest uruchomienie kombajnu w celu  sprawdzenia poprawności pracy poszczególnych mechanizmów. Słyszalne ocieranie lub stuki wskazywać mogą na występowanie usterki, którą należy usunąć po wyłączeniu silnika. szczególną uwagę należy zwrócić na prawidłową pracę klawiszy wytrząsacza, podsiewacza i bębna młócącego. Po wyłączeniu silnika głównego należy sprawdzić  oprawy  łożysk przez  dotknięcie  ręką. Podwyższona temperatura oprawy wskazuje na zatarcie  łożyska  tocznego.  Jego  dalsza praca może być  źródłem  pożaru.  Hamulce podstawowe powinny być właściwie wyregulowane i nie nagrzewać się podczas jazdy.  Jazda  przy zaciągniętym hamulcu ręcznym  (sygnalizuje to lampka kontrolna) bywa także źródłem pożaru.

Kombajn zbożowy musi być wyposażony w 2 sprawne gaśnice przeciwpożarowe:

• gaśnica proszkowa (GP - 6  ABC ) przeznaczona do gaszenia źródła ognia w instalacji elektrycznej i silniku,
• gaśnica pianowa, do pozostałych mechanizmów kombajnu.

Gaśnice powinny być utrzymane w stałej sprawności technicznej i kontrolowane przez uprawnionego konserwatora. Praca obsługującego kombajn wymaga dużej dyscypliny

• nie powinien w czasie pracy palić tytoniu i używać otwartego ognia,
• zwracać uwagę na to niebezpieczeństwo osobom zbliżającym się do kombajnu
• każde pozostawienie kombajnu i oddalenie się od niego wymaga odłączenia  akumulatorów  za pomocą wyłącznika.

Inne  zmiany  wprowadzone  do  konstrukcji kombajnów, mające wpływ na zmniejszenie zagrożenia pożarowego, polegają na :

• dodatkowym zabezpieczeniu wiązki  elektrycznej w miejscach, w których mogłyby wystąpić ewentualne zwarcia
• przedłużaniu spustu oleju z miski olejowej silnika do wysokości dolnej krawędzi  ramy,
• osłonięciu przewodów elastycznych  (zbiornik oleju - pompa) rękawem azbestowym  dla  zabezpieczenia  przed  przepaleniem i wypływem oleju w czasie pożaru,
• osłonięciu i przesunięciu wyłącznika akumulatorów

(1)   – Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych I Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109 poz. 719 z dnia 7 czerwca 2010 r. z późn. zm.) oraz Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. 2018 poz 620 z późn. zm.).